Artykuły

Systemy rynnowe
Podstawowymi elementami systemu orynnowania są rynny i rury spustowe. Do ich mocowania służą określone akcesoria. Konieczne są też rury, które odprowadzą wodę opadową poza budynek - do kanalizacji deszczowej, rowów odsączających lub urządzenia do jej uzdatniania. Do zmiany kierunku przebiegu przeznaczone są narożniki wewnętrzne lub zewnętrzne. Niekiedy zamiast rur spustowych instalowane są łańcuchy, po których woda spływa do studzienki chłonnej. W miejscach, gdzie nie można zamocować rur spustowych, w odpływach rynien zakładane są tzw. rzygacze, kierujące strumień wody z dala od ściany budynku.

Projekt odwodnienia musi być przygotowany dla konkretnego budynku. Musi on bowiem uwzględnić m.in. wielkość połaci dachu, jej nachylenia oraz natężenie opadów w danym regionie. Dobór przekrojów rur spustowych jest uwarunkowany także sposobem ich rozmieszczenia na długości orynnowania. Najbardziej efektywne jest zamontowanie pośrodku długości dachu, jednak najczęściej umieszcza się je w narożnikach połaci dachowej - po jednej lub po obu stronach.

Orientacyjnie przyjmuje się, że do odwodnienia 1m2 połaci dachu wystarczy 1cm2 przekroju poprzecznego rynny. Przy czym do odprowadzania wody z dachów płaskich wymagane są mniejsze przekroje rynien, niż w przypadku dachów stromych z licznymi załamaniami płaszczyzny. Można jednak samemu w przybliżeniu oszacować, jakie rynny i rury spustowe będą potrzebne w naszym domu. W tym celu konieczne jest wyliczenie tzw. efektywnej powierzchni dachu (EPD), na podstawie wzoru:

EPD=(B+H/2)xL

gdzie: B - szerokość rzutu poziomego połaci dachowej

H - wysokość dachu

L - długość połaci dachowej

Znając wartość EPD, możemy dobrać na podstawie katalogu producenta systemu rynnowego przekrój rynny o odpowiedniej przepustowości.

Materiały

Rynny i rury spustowe produkowane są z blachy stalowej ocynkowanej, tytanowo-cynkowej, aluminiowej, miedzianej oraz z tworzyw sztucznych: PVC, polietylenu oraz laminatu epoksydowego wzmocnionego włóknem szklanym.

Ocynkowana blacha stalowa - w celu zwiększenia trwałości i nadania koloru elementy są pokrywane powłokami dekoracyjno-ochronnymi z lakieru, plastizolu bądź poliestru. Nadal są także produkowane "srebrne" rynny - najtańsze na rynku. Długość jednego odcinka rynny może wynosić do 12 m. Materiał jest stabilny wymiarowo w zmiennych warunkach atmosferycznych, jednak mało odporny na uszkodzenia mechaniczne. Trwałość systemów stalowych szacuje się na 30-50 lat, jednak w dużym stopniu wpływają na nią warunki atmosferyczne i zanieczyszczenie powietrza.

Miedź i tytan-cynk - są to najdroższe systemy orynnowania, jednak również najtrwalsze. W przypadku miedzi jest to aż ok. 150 lat. Powierzchnia tego materiału może być fabrycznie patynowana, ocynkowana lub powleczona akrylem. Stosując orynnowanie miedziane, należy unikać jego bezpośredniego kontaktu z blachą stalową i aluminiową, bowiem spływająca z połaci woda będzie działała korozyjnie. Również w tym przypadku długość jednego odcinka rynny może wynosić do 12 m.

Aluminium - elementy są pokrywane powłoką antykorozyjną i akrylem, lakierem lub poliestrem. Łączy się je na nity i uszczelnia miejsca połączeń silikonem. Długość pojedynczej rynny może wynosić do 6 m. Niektórzy producenci oferują rynny w dowolnej długości, formowane bezpośrednio na budowie. Trwałość aluminiowego orynnowania jest liczona na 70 lat i jesto ono odporne za sól zawartą w powietrzu oraz kwaśne deszcze.

PVC - do produkcji elementów orynnowania wykorzystywany jest nieplastyfikowany polichlorek winylu odporny na uszkodzenia mechaniczne i barwiony w masie na różne kolory. Rynny takie nie wymagają konserwacji. Powstałe z czasem rysy można wypełnić pastą renowacyjną.
Elementy systemów odwodnienia mogą być pokryte tlenkiem tytanu lub akrylem, co zwiększa ich odporność na działanie czynników atmosferycznych, zwłaszcza promieniowania UV i kwaśnych oraz słonych deszczy. Dzięki tym właściwościom rynny tworzywowe dobrze sprawdzają się w rejonach nadmorskich. Trwałość systemów z PVC jest obliczana na ok. 50 lat.
Najpopularniejszy jest przekrój półkolisty, produkowane są także rynny półeliptyczne, trapezowe, kwadratowe oraz prostokątne - mogą być otwarte u góry lub niemal zamknięte. Wówczas w górnej części znajduje się jedynie szczelina, do której spływa woda z połaci. Niektórzy producenci oferują rynny dwuwarstwowe, w których wewnętrzna kształtka ma przekrój półkolisty, zewnętrzna zaś kwadratowy. Rury spustowe - najczęściej okrągłe lub kwadratowe - produkowane zazwyczaj w odcinkach o długości 3 m.

Jak montować

Elementy orynnowania ze stali łączy się za pośrednictwem zacisków lub poprzez lutowanie. Ze względu na dużą rozszerzalność cieplną blachy, rynny muszą być układane tak, aby możliwy był ich przesuw w uchwytach.

Orynnowanie z tworzywa łączy się za pomocą łączników zaciskowych z uszczelkami z EPDM lub na klej. Ze względu na dużą rozszerzalność cieplną materiału, konieczne jest stosowanie elementów kompensacyjnych (złączek przesuwnych), zapobiegających odkształceniu się rynien pod wpływem wysokiej temperatury.

Rynny należy układać ze spadkiem 0,5-3% (czyli maks. 3 mm/m.b.) w kierunku rury spustowej. Mocuje się je do okapu dachu za pomocą odpowiednio wygiętych płaskowników, tzw. rynajz, mocowanych w rozstawie 50-60 cm. Wewnętrzna krawędź rynny musi znajdować się 2,5 cm poniżej linii przedłużenia połaci dachu, zaś zewnętrzna - 1cm niżej od wewnętrznej.
Skrajne końce rynien muszą być zakończone zaślepkami; do połączenia rynien i rur spustowych służą kolanka. Montuje się je także często w dolnej części rury spustowej, aby odsunąć miejsce wypływu wody od ściany domu.
Rury spustowe łączy się kielichowo, wciskając węższy koniec górnego odcinka w kielich dolnego, i przytwierdza do ściany domu obejmami rozstawionymi co 2-3 m. Przekrój rury nie może być mniejszy niż 3/4 przekroju rynny.
Wlot rury spustowej może być zabezpieczony sitkiem, które nie dopuszcza do wpadania do jej wnętrza zanieczyszczeń. Usuwanie ich wymaga jednak dostania się na dach. Innym rozwiązaniem jest tzw. czyszczak, czyli prosty odcinek rury z drzwiczkami rewizyjnymi, umieszczany w dolnym odcinku rury spustowej, przed kolankiem. Można skorzystać z jeszcze jednego rozwiązania. Jest to siatka z tworzywa, którą mocuje się do wierzchu rynny. Dzięki niewielkiej wypukłości osuszone przez wiatr liście są zwiewane i nie zmniejszają światła rynny.

Jest także sposób na niedopuszczenie do zamarzania wody wewnątrz rynny. Są nim przewody grzewcze, które w najtańszej wersji mają stałą moc cieplną, zaś termostat włącza napięcie, gdy temperatura otoczenia spadnie poniżej 0°C. Bardziej ekonomiczne w użytkowaniu są tzw. samoregulujące przewody grzejne; ich moc jest dostosowywana do temperatury panującej na zewnątrz. Kiedy zaś przyjdzie wiosna, przewód sam się "wyłącza". Przeciętnie moc kabli grzewczych powinna wynosić ok. 20-30 W/m.b. rynny, co odpowiada poborowi mocy 500-1000 W dla całego budynku.

Podsumowanie

Wybór systemu orynnowania nie jest wcale prostym zadaniem. Nie wystarczy bowiem dopasować jego kolor do barwy połaci dachu, a przekrój do wielkości spodziewanych opadów. Również w wyborze materiału nie można posiłkować się wyłącznie względami estetycznymi.
Ceny rynien z PVC i stali powlekanej są zbliżone, nawet dwukrotnie droższe są rynny tytanowo-cynkowe, zaś najdroższe - miedziane.
Na dachu silnie nasłonecznionym korzystniej będzie zainstalować rynny ze stali. Mają niewielką rozszerzalnością cieplną i są dość odporne na promieniowanie UV, to zaś powoduje, że nie zmieni się z czasem kolor rynien. Elementy z tworzyw sztucznych, umieszczone od południowej strony, mogą się tak nagrzać od słońca, że bardzo się odkształcą i zmienią kolor. Jeśli w sąsiedztwie budynku rosną drzewa, podczas silnych wiatrów gałęzie mogą uderzać w rynnę. W takiej sytuacji lepsze jest tworzywo - bardziej elastyczne i odporne na zarysowania. Rynnę stalową mogą uszkodzić nawet spadające szyszki czy gałęzie.
Na koszt orynnowania wpływ ma m.in. kształt dachu. Liczba połaci i konieczność instalowania dodatkowych rynien przy lukarnach mogą znacznie podwyższyć koszt inwestycji.
I jeszcze jedna, istotna uwaga. Nie powinno się łączyć elementów stalowych z tworzywowymi a miedzi ze stalą. Różna rozszerzalność termiczna materiałów może bowiem szybko spowodować rozszczelnienie rynien, stal zaś wpływa na miedź korozyjnie. Dlatego najlepiej jest wybrać konkretny system, którego elementy są wykonane z tego samego materiału.