Artykuły

Istota izolacji

Docieplanie ścian polega na umieszczeniu na nich warstwy izolacji termicznej, głównie z wełny mineralnej lub styropianu, i osłonięciu jej materiałem elewacyjnym. Jest nim najczęściej tynk cienkowarstwowy. Izolacyjność termiczna obu materiałów jest podobna, różne są jednak ich właściwości. Cechą wełny mineralnej, na którą koniecznie trzeba zwrócić uwagę, jest to, iż zawilgocona traci swoje właściwości izolacyjne. Z drugiej jednak strony jest to materiał, który umożliwia odprowadzenie zawartej w ścianie wody na zewnątrz. Z tego względu wełnę mineralną można pokrywać jedynie tynkiem mineralnym lub silikonowym o wysokiej paroprzepuszczalności. Tylko wtedy bowiem uniknie się zawilgocenia ocieplenia w wyniku kondensacji pary wodnej lub wilgoci znajdującej się w murze. Odwrotnie jest ze styropianem, który nie nasiąka wodą. Można na takie ocieplenie stosować tynki nieprzepuszczające pary wodnej. Niektórzy producenci oferują specjalne odmiany styropianu, przeznaczone np. do izolowania murów wzniesionych z materiałów obrze przepuszczających parę wodną. Jest to ważna informacja dla osób chcących ocieplać stary dom. Zwykły styropian nie przepuszcza bowiem w ogóle powietrza, co może być przyczyną zawilgocenia pomieszczeń przy niesprawnej wentylacji grawitacyjnej.
W miejscach mocno obciążonych i narażonych na działanie wilgoci można stosować styropian ekstrudowany XPS. Płyty są utwardzane i nienasiąkliwe, a służą przede wszystkim do izolowania stref cokołowych budynków oraz ścian piwnic. Produkowane są w grubościach od 2 do 10 cm. Krajowe przepisy budowlane zezwalają na użycie termoizolacyjnych płyt styropianowych do ocieplania ścian zewnętrznych budynków o wysokości do 25 metrów nad poziomem gruntu. W obiektach wielokondygnacyjnych wyższych niż 25 metrów oraz w domach drewnianych - ze względu na zwiększone zagrożenie pożarowe, zalecane jest stosowanie wełny mineralnej. Przystępując do ocieplania domu należy najpierw określić grubość warstwy izolacyjnej. Powinien to wykonać konstruktor dla konkretnego budynku, zaś współczynnik przenikania ciepła U nie może być większy od dopuszczonego przepisami U=0,3 W/m2K. Obecnie sposób docieplenia ścian może także wyliczyć audytor energetyczny. Proces docieplania składa się z trzech zasadniczych etapów: przygotowania podłoża, mocowania izolacji oraz wykonania warstwy elewacyjnej.

Czy warto docieplać ściany?

Zdecydowanie: tak.
Jest to szczególnie ważne w przypadku starych budynków, o nieprawidłowo izolowanych lub pozbawionych izolacji murach. Przemarzające, nieocieplone ściany są narażone na zniszczenie, zaś we wnętrzach może pojawiać się trwałe zawilgocenie i w konsekwencji grzyb. W skrajnych przypadkach zaniedbanie kwestii izolacji oraz termomodernizacji budynku może doprowadzić do jego destrukcji. W przypadku nowo wznoszonych domów zazwyczaj zachowane są odpowiednie parametry współczynnika przenikalności cieplnej ścian. Ściany jednowarstwowe wzniesione z materiałów o odpowiednich parametrach spełniają wymagania obowiązujących obecnie w Polsce przepisów w zakresie izolacyjności termicznej budynków. Jednak w ocieplonym domu komfort termiczny jest wyższy ze względu na wysoki opór cieplny materiału izolacyjnego, kilkakrotnie przewyższający opór cieplny jednowarstwowej ściany konstrukcyjnej. Przez zwolenników ścian jednowarstwowych często podnoszony jest zarzut, iż ocieplane ściany nie dość dobrze przepuszczają parę wodną i nie mogą "oddychać". Nie jest to prawdą, można bowiem bez trudu wybrać takie produkty, których paroprzepuszczalność jest wręcz większa niż ściany z cegieł ceramicznych. Oczywiście, najistotniejszym powodem, dla którego ociepla się budynki jest dążenie do zmniejszenia kosztów eksploatacji, czyli przede wszystkim wydatków ponoszonych na ogrzewanie. Koszty ogrzewania dobrze zaizolowanego budynku w okresie zimowym są niższe nawet o kilkadziesiąt procent w stosunku do kosztów ogrzewania obiektu nieocieplanego. Nie należy jednak ocieplać domu na własną rękę. W przypadku nowo wznoszonych obiektów o ścianach warstwowych, parametry izolacji termicznej są opisane w projekcie architektonicznym. Natomiast jeśli chcemy ocieplić istniejący dom, powinniśmy zamówić projekt ocieplenia. Grubość izolacji musi być wyliczona w oparciu o parametry konkretnego budynku, ze szczególnym uwzględnieniem zapotrzebowania na ciepło, zaś koszt prac powinien się zwrócić w niezbyt długim czasie. Inaczej będzie to po prostu nieopłacalne. Dostępne na rynku systemy ociepleń spełniają standardowe wymagania. Przy obliczaniu parametrów systemu stosuje się typowe wielkości współczynników. Materiały są tak dobrane, aby ocieplenie standardowego domu było skuteczne i opłacalne, jednak najczęściej istnieje możliwość wyboru grubości oferowanego materiału termoizolacyjnego. Chociaż piszemy tutaj jedynie o docieplaniu budynku, warto wspomnieć, iż projekt termomodernizacji powinien uwzględniać także modernizację instalacji centralnego ogrzewania, a już z całą pewnością konieczne jest wskazanie przez konstruktora rozwiązań dotyczących wykonania sprawnie działającej wentylacji. Jednym bowiem ze skutków ocieplenia budynku jest ograniczenie wymiany powietrza, spowodowane uszczelnieniem ścian oraz połączeń ścian z oknami i drzwiami. Jeśli pozostanie tradycyjna wentylacja grawitacyjna, nie spełni ona swojego zadania. Niestety, szybko może pojawić się we wnętrzach zawilgocenie i pleśń. Jeśli projektant docieplenia nie przedstawi takich rozwiązań, wówczas można skorzystać ze szczegółowych wskazówek - zazwyczaj są to rysunki detali - którymi najczęściej dysponują producenci systemów ociepleń.

Najważniejsze w ocieplaniu

O technologiach ocieplania budynków wiele się pisze, poruszamy ten temat również w naszych folderach. Dlatego w tym miejscu chcemy zwrócić uwagę na szczególnie istotne czynności związane z wykonywaniem docieplenia. Niedokładne ich przeprowadzenie lub pominięcie może w istotnym stopniu odbić się na trwałości wykonanych prac. Przed rozpoczęciem prac dociepleniowych konieczne jest zdemontowanie wszystkich rynien i rur spustowych. Będą one przeszkadzały w pracy i mogą ulec zniszczeniu.

Podłoże

Przed przystąpieniem do docieplania ścian należy wykonać próbę przyczepności starej powłoki, zarówno tynkarskiej, jak i malarskiej. Można to sprawdzić poprzez nacięcie jej nożem na krzyż, przyklejenie taśmy samoprzylepnej, a następnie jej zerwanie. Jeśli oderwie się fragment powłoki, należy ją uznać za słabo przyczepną. Innym sposobem jest delikatne opukiwanie niepewnych miejsc młotkiem. Głuchy odgłos świadczy o słabym i odspojonym podłożu. Konieczne jest skucie tynku lub usunięcie farby z osłabionych miejsc. Wszystkie ubytki oraz miejsca, z których usunięty został tynk, wypełnia się zaprawą tynkarską lub wyrównującą zaprawą szpachlową. Nierówności powyżej 1 cm wypełnia się również zaprawą wyrównująco-szpachlową lub renowacyjno-szpachlową. Przed prowadzeniem właściwych prac termoizolacyjnych zaprawa musi dobrze związać. Na dzień przed rozpoczęciem docieplania należy powierzchnię ścian zmyć wodą pod ciśnieniem, aby usunąć z nich kurz i pył. Podłoża chłonne zazwyczaj gruntuje się preparatem zwiększającym przyczepność zaprawy klejowej.

Listwa cokołowa

Pierwszym etapem prac ociepleniowych oczywiście, po naprawieniu podłoża jest zamocowanie na docieplanej ścianie metalowego profilu cokołowego, na którym będzie oparty pierwszy rząd materiału izolacyjnego. Po zaznaczeniu na płaszczyźnie ściany, na wysokości ok. 40 cm nad poziomem terenu idealnie poziomej linii, profil mocuje się kołkami rozporowymi.

Pomiędzy odcinkami profili pozostawia się około 3-milimetrowe odstępy, aby umożliwić zmianę ich wymiarów wskutek nagrzewania się od słońca.

Izolacja termiczna

Pierwszy rząd izolacji opiera się na profilu, zaś płyty w kolejnych rzędach przykleja się z przesunięciem o 1/3.
Jeśli po przyklejeniu płaszczyzna płyt nie będzie równa, należy delikatnie przeszlifować ją specjalną tarą lub papierem ściernym nałożonym na pacę tynkarską, jednak nie wcześniej niż po 3 dniach od przyklejenia izolacji.

Wzmacnianie naroży

Naroża budynku oraz otworów okiennych i drzwiowych są szczególnie narażone na uszkodzenia mechaniczne oraz wiatr. Wzmacnianie okolic otworów okiennych polega na przyklejeniu dodatkowych kawałków tkaniny zbrojącej z włókna szklanego do zazbrojonej już ściany. Fragmenty o wielkości ok. 20x35 cm umieszcza się pod kątem 45º w pobliżu każdego narożnika.
Kawałki tkaniny przykleja się także w narożnikach na styku ościeży pionowych z nadprożem drzwiowym.
Siatka zbrojąca nie może być ucięta na krawędzi narożnika ściany. Konieczne jest wywinięcie jej na sąsiednią ścianę na ok. 15 cm. Również należy wywijać siatkę na ościeża okienne i drzwiowe.
W miejscach, w których znajduje się kilka warstw siatki zbrojącej trzeba mocniej ściągnąć zaprawę, aby później na tynku nie pozostały zgrubienia. Nie wolno jednak przy tym odsłonić siatki. Również w żadnym miejscu nie mogą z warstwy zaprawy wystawać jej włókna.
Wypukłe naroża oraz krawędzie przy otworach drzwiowych wzmacnia się dodatkowo metalowymi profilami narożnymi ze stali. Do ich pionowych krawędzi przyspawane są pasy również stalowej siatki, którą należy zatopić w zaprawie.

Naroża muszą być szczególnie równo wyprowadzone, ponieważ są one rzucającym się w oczy elementem bryły budynku. Ich niedokładne wykonanie będzie, niestety, wyraźnie widoczne. W celu ułatwienia pracy można skorzystać ze specjalnej stalowej szpachelki, zagiętej pod kątem prostym.
Dobrze jest również sprawdzić linię naroża, przymocowując u góry i u dołu ściany żyłkę średniej grubości. Wówczas wyraźnie będą widoczne wszystkie zagłębienia tynku w tym miejscu. Naroża wzmacnia się po wykonaniu warstwy zbrojącej z siatki z włókna szklanego na całej izolowanej powierzchni.

Nadproża

Nieprawidłowe lub niedokładne obrobienie nadproży okiennych i drzwiowych może skutkować uszkodzeniem docieplenia oraz zawilgoceniem murów. Spływająca po fasadzie woda zacieka bowiem na dolną płaszczyznę nadproża, skąd może dostawać się w szczeliny na połączeniu ocieplenia z ościeżnicą okna lub drzwi. Można tego uniknąć stosując tzw. kapinos. Najłatwiej jest umieścić w tym miejscu gotową wyprofilowaną listwę, ale można również ukształtować wypust w nadprożu bądź naciąć tynk w kształt litery "V". Listwa z kapinosem powinna odstawać od lica ściany na ok. 4 cm.
Dzięki wyprofilowaniu krawędzi nadproża spływająca po elewacji woda opadowa skapuje bezpośrednio na parapet.

Tynkowanie
Prace na jednej ścianie powinno się prowadzić bez przerw, aby struktura i barwa tynku były takie same. Nakładanie tynku rozpoczyna się od góry ściany i kontynuuje poziomymi pasami o wysokości wynikającej z rozstawu pomostów rusztowania. Najczęściej są to ok. 2 m. W budynkach parterowych można najpierw otynkować pas nadokienny, później między oknami, a na końcu pod nimi. Nie wolno tynkować podczas deszczu, silnego wiatru lub dużego nasłonecznienia elewacji. Jeżeli nie da się tego uniknąć, trzeba użyć specjalnych osłon, ograniczających wpływ czynników atmosferycznych. Obecnie modne są tynki o fakturze uzyskanej dzięki dodatkowi kruszywa o różnej wielkości ziarna. Tynk zaciera się na grubość kruszywa; im większa, tym bardziej wyrazista jest faktura. Jeden z najbardziej popularnych tynków, tzw. baranek, nakłada się i ściąga pacą z tworzywa sztucznego. Następnie zaciera się go, pamiętając o prowadzeniu pacy takimi samymi ruchami, by nie powstały różnice w fakturze tynku.

• Kreisel radzi
  
  Podczas wykonywania ociepleń często popełniane są błędy. Najbardziej widocznym efektem jest nierówna powierzchnia elewacji.
  

• Dobry start. Prawidłowe zamocowanie profilu cokołowego decyduje o dokładnym wypoziomowaniuprzyklejanych płyt izolacji.
  

• Prawidłowy montaż. Płyty termoizolacyjne mocowane metodą pasmowo-punktową przykleja się do podłoża na min. 40% ich powierzchni (pasmo obwodowe o szerokości kilku centymetrów oraz 2-6 placków o średnicy dłoni; ich rozmieszczenie musi odpowiadać późniejszemu układowi kołków). Brak pasma obwodowego może powodować klawiszowanie płyt - ich powierzchnia stanie się nierówna. Płyty muszą być przyklejone mijankowo, a w narożach budynku powinny się zazębiać.
  

• Ostateczne wyrównanie. Wszelkie nierówności powinny być zeszlifowane, ponieważ nie da się ich "zgubić" w warstwie zbrojącej czy podczas tynkowania (razem mają one tylko 4-6 mm).
  
  Każdy z następnych etapów prac ociepleniowych również ma swoje reguły wykonawcze. Trzeba także przestrzegać minimalnego czasu między kolejnymi etapami prac, ma on bowiem wpływ na trwałość danego systemu ociepleń. Nie zapominajmy również o stosowaniu systemu ociepleń tylko jednego producenta. Używanie składników od różnych wytwórców najczęściej powoduje późniejsze problemy, których każdy chce przecież uniknąć.