Artykuły

Podstawy domu trwałego i energooszczędnego

Bezpieczeństwo konstrukcji. Fundamenty przenoszą ciężar domu, chroniąc przed skutkami nierównomiernego osiadania gruntu, które jest częstym powodem zarysowania i pękania ścian. Trwałość i bezpieczeństwo konstrukcji zapewnia nie tylko wykonanie fundamentów zgodnie ze sztuką budowlaną, ale także użycie nowoczesnych materiałów do murowania, np. fundamentowych bloczków silikatowych, betonowych czy keramzytobetonowych. 
Skuteczna ochrona. Fundamenty powinny być zabezpieczone przed wyziębianiem oraz przed działaniem wilgoci, mokre szybko bowiem niszczeją wskutek zamarzania znajdującej się w nich wody. Zmniejsza się też przez to ich izolacyjność termiczna, a w związku z tym przez podłogę na gruncie czy strop nad piwnicą oraz przez ściany nadziemia szybciej ucieka ciepło. Zawilgocone fundamenty prowadzą do pojawienia się wilgoci w ścianach parteru, łuszczenia się farb, a w końcu w domu powstają grzyby i pleśń. Skuteczną ochronę cieplną zapewniają izolacje nowej generacji, takie jak płyty z polistyrenu ekstrudowanego. Za zabezpieczenie przeciwwilgociowe odpowiadają nowoczesne folie EPDM z kauczuku syntetycznego, membrany kauczukowo-bitumiczne, masy bitumiczne i mineralne, panele lub membrany zawierające bentonit. Również przy izolacji poziomej używa się nowoczesnych pap – na osnowie z włókna szklanego lub polipropylenu. Mają lepsze właściwości, są odporne na uszkodzenia mechaniczne, niską i wysoką temperaturę oraz inne warunki atmosferyczne. 
Komfort wykonania. Współcześnie stosowane materiały do murowania ścian fundamentowych ułatwiają wykonywanie prac. Jest to możliwe dzięki odpowiednim wymiarom bloczków fundamentowych i ich coraz lepszej jakości, co przyśpiesza prace budowlane. Przy budowie niektórych domów wykonuje się płyty fundamentowe, które zastępują tradycyjne ławy fundamentowe.

Z CZEGO FUNDAMENTY

Materiały, z których wykonuje się fundamenty, muszą się charakteryzować dużą wytrzymałością i małą nasiąkliwością oraz odpornością na działanie mrozu, substancji chemicznych i biologicznych. Obecnie większość fundamentów robi się z betonu i żelbetu. Ściany fundamentowe można zbudować m.in. z bloczków betonowych lub keramzytowych, ale także producenci silikatów mają w swojej ofercie specjalne bloczki fundamentowe. Najprostszym pod względem konstrukcyjnym i najczęściej wykonywanym w budownictwie jednorodzinnym fundamentem jest ława fundamentowa o przekroju poprzecznym prostokątnym. Jest to część budynku znajdująca się między ścianą fundamentową a gruntem. Jej wymiary zależą od nośności gruntu oraz wielkości obciążenia przekazywanego przez obiekt. Na ławach wykonuje się ściany fundamentowe jedno-, dwu- lub trójwarstwowe, które zwykle wystają 30-50 cm powyżej terenu. Szerokość ścian najczęściej wynosi 25-50 cm i zależy przede wszystkim od sposobu ich ocieplenia oraz projektowanej grubości i rodzaju ścian nośnych. 
W budynkach o konstrukcji szkieletowej, gdzie większość obciążeń przekazywanych jest przez słupy, fundamenty buduje się w postaci stóp fundamentowych. Podstawa stopy najczęściej jest kwadratowa, choć zdarzają się prostokątne. Wymiary i zbrojenie stóp zależą od obciążenia budynku i nośności gruntu. 
W przypadku budowania domu na gruntach o małej nośności można wykonać fundament w formie płyty fundamentowej. Wtedy dom postawiony jest na leżącej praktycznie na powierzchni gruntu nośnego płycie żelbetowej. Zapewnia ona równomierne osiadanie całej budowli i rozkłada jej obciążenia na dużą powierzchnię. 

HYDROIZOLACJE

Rodzaje izolacji. W fundamentach stosuje się izolacje: 
– poziome – zabezpieczają ściany przed kapilarnym podciąganiem wilgoci, układane są przeważnie między ławą a ścianą fundamentową oraz na styku ścian fundamentowych i zewnętrznych ścian budynku lub w ścianach piwnic nad stropem; 
– pionowe – zabezpieczają przed przenikaniem wilgoci z gruntu, wodą gruntową i opadową; połączone są z izolacjami poziomymi, a układane po zewnętrznej stronie ściany fundamentowej i piwnicznej. Należy dążyć do ciągłego i szczelnego połączenia izolacji wodochronnych pionowych z poziomymi. Połączenie to powinno zapewnić przegrodę, która całkowicie wyeliminuje możliwość przedostania się wód gruntowych do ścian, podłóg oraz wnętrza domu. 
Materiały hydroizolacyjne. Rozróżnia się następujące grupy: 
– płynne i plastyczne materiały bitumiczne – większość z nich powinno się stosować w temperaturze powyżej +5°C. Powłokę układa się na równym i oczyszczonym podłożu, w przeciwnym razie grubość izolacji może być mniejsza od wymaganej. W grupie płynnych i plastycznych materiałów bitumicznych są: emulsje asfaltowe (służą do gruntowania betonu, przyklejania papy asfaltowej do ścian fundamentowych mogą również stanowić samodzielną izolację; można nakładać je na wilgotne podłoża, schną do kilkunastu godzin, nie rozpuszczają styropianu), roztwory asfaltowe (układane na zimno; powierzchnia izolowana powinna być sucha i czysta. Mogą służyć do sklejania izolacji z papy, gruntowania podłoża pod właściwą izolację oraz jako samodzielna izolacja przeciwwilgociowa lub nawet przeciwwodna. Są to materiały łatwopalne, rozpuszczają styropian, schną około pół doby), lepiki asfaltowe (do stosowania na zimno lub na gorąco, używane zarówno jako samodzielne izolacje typu lekkiego, jak i do klejenia papy), masy bitumiczne (do izolacji przeciwwilgociowych; przy zastosowaniu 3-5 warstw mogą pełnić funkcję izolacji przeciwwodnej, część mas bitumicznych wzmocniona jest dodatkowo włóknami. Izolacje z masy bitumicznej mogą być także wzmacniane tkaninami szklanymi); 
– zaprawy wodoszczelne – zaprawy cementowe modyfikowane żywicami syntetycznymi; 
– materiały bentonitowe – produkowane na bazie minerału – bentonitu sodowego, który może wchłaniać dużą ilość wody i tworzy warstwę nierozpuszczalnego żelu. Materiały te występują w postaci paneli oraz membran; 
– papy – najczęściej stosowany materiał hydroizolacyjny. Papa składa się z kilku warstw – środkowa to osnowa z włókniny poliestrowej lub welon z włókien szklanych. Jest ona obustronnie pokryta asfaltem, który może być modyfi kowany polimerami, co znacznie podwyższa elastyczność papy. Od spodu najczęściej jest folia. Papy izolacyjne oznaczane są symbolami, np. I 400/1600 oznacza, że ciężar osnowy papy wynosi 400 g/m² i że jest powleczona asfaltem w ilości 1600 g na 1 m². Papy nadają się zarówno na izolacje przeciwwilgociowe (lekkie), jak i przeciwwodne (ciężkie). Papy modyfikowane układa się na ścianach o czystej, gładkiej i zagruntowanej powierzchni, w temperaturze do -5°C; 
– folie hydroizolacyjne – stosowane do izolacji pionowych i poziomych. W tej grupie są m.in. folie paroszczelne – wykorzystywane zarówno jako izolacje przeciwwilgociowe, jak i przeciwwodne. W zależności od rodzaju izolacji dobiera się tylko inną grubość folii i stosuje inne sposoby łączenia. Przy hydroizolacji fundamentów nie należy korzystać z folii cieńszych niż 0,2 mm. Grubsze folie zapewnią większą sztywność oraz odporność na uszkodzenia mechaniczne powstałe np. przy zasypaniu gruntu. Folie mogą być też samoprzylepne lub zgrzewalne (łączone za pomocą nagrzewnicy) oraz tłoczone, czyli kubełkowe (z polietylenu o dużej gęstości; mogą być mocowane do ściany mechanicznie gwoździami, wciskane w zaprawę lub samoprzylepne). Folię kubełkową układa się wytłoczeniami w stronę ściany, co powoduje, że pomiędzy nią a ścianą powstaje szczelina umożliwiająca odprowadzenie wilgoci ze ściany. Folie kubełkowe stosuje się jako warstwę zabezpieczającą termo- i hydroizolację. Nowoczesne folie kubełkowe mają specjalne zamki ułatwiające montaż i poprawiające szczelność izolacji.

DRENAŻ

Jest to sieć instalacji ułożona wokół budynku, która zbiera wodę gromadzącą się w otoczeniu fundamentów i odprowadza ją na bezpieczną odległość od domu. Drenaż jest konieczny, jeżeli w podłożu są warstwy nieprzepuszczalne oraz gdy woda gruntowa zalega nisko. Drenaż opaskowy zewnętrzny domu jednorodzinnego należy zaprojektować wtedy, gdy układ warstw gruntowych lub poziom zwierciadła wody gruntowej będzie powodować stały bądź okresowy kontakt ścian fundamentowych oraz fundamentów z wodą.

ŚCIEŻKA ENERGOOSZCZĘDNOŚCI

Fundamenty muszą być ciepłe
Jedynie ściany fundamentowe zbudowane z ciepłochronnego materiału, czyli pełnych bloczków keramzytobetonowych, nie wymagają dodatkowej warstwy ocieplenia.  wszystkie inne trzeba ocieplić. 
W większości przypadków fundamenty ociepla się od zewnątrz. Termoizolację umieszcza się też w warstwowej ścianie fundamentowej – między warstwą nośną a osłonową. Tylko w przypadku ścian jednowarstwowych nadziemia dopuszcza się układanie ocieplenia od wewnętrznych stron ścian fundamentowych. 
Ściany fundamentowe powinny być ocieplone przynajmniej 1 m poniżej poziomu terenu. W praktyce ociepla się je do poziomu ław fundamentowych, podobnie jak ściany piwnic. Najczęściej do ocieplenia fundamentów stosuje się: 
# płyty styropianowe o zwiększonej odporności na ściskanie; 
# płyty ryfl owane lub ryfl owane laminowane geowłókniną. Ryfl e pomogą odprowadzić nadmiar wilgoci od ściany zewnętrznej budynku; 
# twardsze płyty z polistyrenu ekstrudowanego (XPS) o korzystniejszym niż styropian współczynniku przewodzenia ciepła λ (około 0,027 W/(m·K)) i znacznie mniejszej nasiąkliwości. Płyty XPS również mogą być ryfl owane z warstwą geowłókniny chroniącej rowki przed zatkaniem; 
# płyty z twardej pianki poliuretanowej PIR – odznaczające się wysoką izolacyjnością termiczną, jak również wytrzymałością na uszkodzenia mechaniczne; 
# kruszywo keramzytowe stosowane jako zasypka wykopów fundamentowych oraz specjalnie przeznaczone do tego celu hydrofobizowane płyty z wełny skalnej.