Artykuły

Styl art déco zawdzięcza swoją nazwę francuskiemu art decoratif – co oznacza sztukę dekoracyjną i został upowszechniony na światowej wystawie w Paryżu Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes (Międzynarodowa Wystawa Sztuk Dekoracyjnych i Przemysłu Współczesnego) z 1925 r. W porównaniu z poprzedzającą go secesją wyróżniała go prosta wręcz ascetyczna forma inspirowana kubizmem, funkcjonalizm rozwiązań, perfekcja wykonania, czytelna i zrytmizowana struktura. Styl art déco ukształtował architekturę, aranżację wnętrz modę i kulturę dwudziestolecia międzywojennego. Jego wpływ był silny aż do lat 50. Inspiracją był nie tylko kubizm, ale też nowe odkrycia archeologiczne, rozwój etnografii i antropologii. Niebagatelny wpływ na kreacje artdecowskie miał także rozwój nauki i nowych technologii. W Polsce styl art déco czerpał w dużym stopniu z folkloru. Wynikało to w dużej mierze z biedy – brakowało kosztownych surowców do tworzenia bogatszej estetyki. Skutkiem tych niedoborów było duże uznanie, jakie polska sztuka odniosła poza granicami kraju. Także dzisiaj chętnie odnosimy się i korzystamy z wypracowanych wówczas wzorców.

Styl art déco – sukces na świecie

Dowodem bujnego rozwoju polskiej odmiany art déco był ogromny sukces Polski na wystawie paryskiej 1925 r. Nasz pawilon we Francji wzbudził zachwyt zagranicznego jury, a w Polakach – dumę. Pokazał oryginalność sztuki odrodzonej po rozbiorach Polski, a jednocześnie wskazywał, że jest to kraj stawiający na nowoczesność. Kapliczka Bożego Narodzenia rzeźbiarza Jana Szczepkowskiego otrzymała Grand Prix, Zygmunt Kamiński – nagrodę za projekt nowych polskich banknotów. Zofia Stryjeńska zdobyła aż pięć odznaczeń. W ręce pozostałych polskich twórców trafiły 184 wyróżnienia.

Ikoną malarstwa art déco na całym świecie są obrazy pół Polki pół Rosjanki Tamary Łempickiej. Stworzyła wizerunek kobiety nowoczesnej – bezwstydnej, odważnej, wysportowanej i wyzwolonej. Jej postacie osadzone w geometrycznych bryłach są do dziś masowo reprodukowane w formie obrazów, plakatów, na serwetkach, biżuterii itp.

Dla tego nurtu sztuki ogromne znaczenie mają też prace wspomnianej wyżej Zofii Stryjeńskiej. Projektowała zabawki, tkaniny, plakaty, obrazujące apologię wiejskiego życia i młodości. Dekorowała też wnętrza, m.in. hol główny klatki schodowej Domu Wedla.

Art déco – nowy styl państwowy

Art déco urósł w Polsce lat 20. do rangi stylu państwowego, co znalazło odzwierciedlenie również w architekturze. W stolicy wzniesiono w tym stylu gmachy wielu ważnych instytucji: budynki Muzeum Narodowego, Banku Gospodarstwa Krajowego oraz siedziby Ministerstwa Komunikacji i Ministerstwa Edukacji. Polska wersja art déco znalazła odzwierciedlenie w tworzeniu wyposażenia do dwóch monumentalnych transatlantyków: „Piłsudskiego” (1934) i „Batorego”. Architektoniczny nadzór projektu „Piłsudskiego” pełnili Lech Niemojewski i Stanisław Brukalski. Tadeusz Paszkowski i Wojciech Jastrzębowski decydowali o jego wyposażeniu. Jastrzębowski bronił „polskiej swojszczyzny” – narodowej odmiany art déco, wykorzystującej motywy zaczerpnięte ze sztuki ludowej Podhala i Huculszczyzny. W tkaniny, rysunki i gobeliny Zofii Stryjeńskiej na statki zaopatrywała spółdzielnia artystyczna „Ład”. Ściany zdobiły wizerunki Józefa Piłsudskiego i zdjęcia lotnicze z widokami zabytkowych miast.

Styl art déco – promocja folkloru

Urzeczenie folklorem i piastowską przeszłością było znakiem rozpoznawczym polskiego art déco. Ludowe motywy znalazły odzwierciedlenie w meblarstwie, malarstwie i tkactwie. Zdobyły wartość ideowo-artystyczną, bo stały się symbolem odbudowy polskiego społeczeństwa. Powstałe produkty inspirowane folklorem okazały się wbrew pozorom nowoczesne i funkcjonalne. Choć czerpały inspiracje z tradycyjnej polskiej sztuki ludowej pod względem formy, metod rękodzielnictwa i rodzimych surowców, to jednak niosły za sobą dużo świeżości. Przy ich produkcji korzystano z materiałów łatwo dostępnych, a więc lnu, wełny, słomy, sosny, świerku, jesionu itp. Na uwagę zasługują autentyczne i stylizowane kilimy huculskie pokryte abstrakcyjnymi, geometrycznymi wzorami. Ich design jest bardzo dekoracyjny.

Styl art déco – meble i dekoracje

Szczególną rolę w rozwoju meblarstwa w stylu art déco w Polsce odegrały Warsztaty Krakowskie, a następnie założona w Warszawie Spółdzielnia Artystów Plastyków „ŁAD”. Zdaniem związanych z nimi projektantów dobry projekt powinien być wdrażany do produkcji masowej, a meble powinny być przede wszystkim funkcjonale oraz dostępne dla użytkowników. Do ich wykonania używano w dużych ilościach fornirów. Były także stosowane płyty drewnopochodne. Styl art déco przywiązywał także dużą wagę do detali aranżacyjnych. W sposób nowatorski podchodzono do takich detali jak lustra czy oprawy oświetleniowe, których proste formy są obecne w naszych domach dotychczas.

zdjęcia: fotolia.com